Esej (fr. essai – 'próba') – forma literacka lub literacko-naukowa, często pisana z subiektywnego punktu widzenia autora. Esej może poruszać tematykę filozoficzną, społeczną lub artystyczną, być formą krytyki literackiej, manifestu politycznego lub też dotyczyć innych refleksji autora. Jest to "odwrócona rozprawka", czyli najpierw pisze się wnioski, rozwija się je, a na koniec stawia się właściwą tezę.
Pierwszym autorem, który określał swoje prace esejami był Michel de Montaigne.
Charakterystyczne cechy eseju:

• swobodna interpretacja danego zjawiska lub problemu,
• operowanie kontrastem nowe ujęcie znanego tematu,
• uwzględnianie w niewielkim stopniu standardów rozumowania nieskrępowane,
• łączenie związków logicznych z naukowymi rygorami skojarzeń pomysłów,
• subiektywizm,
• luźna kompozycja fragmentaryczność,
• niepowtarzalny styl (zależny od autora).